Albert Plesman: bevlogen (groot)vader

Vandaag is het in Nederland Vaderdag. Dat betekent dat als je een vader hebt, je die op een of andere manier in het zonnetje dient te zetten. En dus worden heel veel Nederlandse vaders vandaag voorzien van een ontbijt op bed met al dan niet omgevallen koppen thee en kledderige broodjes, maar altijd met de beste bedoelingen. KLM had zijn eigen vader. Albert Plesman.

Laat ik ermee beginnen dat ik niet de illusie heb om zijn leven of wat hij voor KLM en de luchtvaart betekend heeft in een stuk tekst van hooguit zeshonderd woorden te kunnen vatten. Daarvoor was hij te bijzonder. Hij heeft KLM geleid vanaf de oprichting in 1919, waar hij door de oprichters van KLM (een groep investeerders) werd gevraagd om de dagelijkse leiding op zich te nemen, tot zijn plotselinge dood op 31 december 1953. In totaal dus 34 jaar. Bij zijn aantreden waren er vier personeelsleden, zichzelf meegerekend. Eind ’53 waren dit er ruim 13.000.

Plesman was een visionair en heeft met zijn ideeën en denkbeelden vaak gelijk gekregen. Hij stond erom bekend dat hij doorlopend allerlei ingevingen kreeg en waar dan ook meteen naar geluisterd moest worden. Niet alles was even realistisch, maar sommige waren haalbaar of leken dat niet, maar werden uiteindelijk toch gerealiseerd toen de techniek daar rijp voor was. Zo voorzag hij de kanaaltunnel. En die kwam er uiteindelijk, zij het vele decennia na zijn overlijden.

Familieman

Als ik wat publicaties over hem lees en de persoonlijke herinneringen die daar soms in staan, dan komt hij op me over als een wat hoekige man, maar met een warm hart. Voor KLM, en niet in de laatste plaats voor zijn gezin. Samen met zijn vrouw Suze kreeg hij vier kinderen: drie zoons en een dochter. Ze gingen met regelmaat met hem mee op bezoeken aan bijvoorbeeld Schiphol. Zijn tragiek was dat hij twee van zijn zoons op jonge leeftijd heeft moeten verliezen aan de luchtvaart, zoon Jan kwam om in 1944 boven Frankrijk in een luchtgevecht en zoon Hans verongelukte in 1949 met het KLM-toestel Roermond bij Bari, Italië.

Vader

Zijn dochter Pia (1924-2000) herinnert zich in het boek ‘Albert Plesman, luchtvaartpionier en visionair’ van René de Leeuw wat zaken, zoals hoe hij zich in het gezin bewoog: “Mensen vragen wel eens: was je vader thuis autoritair? Voor ons was hij dat nooit. We hebben een heel vrije opvoeding gehad. Hij was van huis uit ontzettende idealistisch en zei altijd: ‘Het gaat om het spel, niet om de knikkers. Je moet je volle inzet geven en er kan er ook maar één winnen.’ De KLM was zijn kind. Zijn werk was zijn leven, maar toch was hij een heel vrolijke vader. Mijn vader zong veel. Als wij als kinderen in de auto meereden, werd er altijd volop gezongen. Toen mijn man voor het eerst zijn opwachting maakte vroeg mijn vader meteen: ‘Kun jij eigenlijk wel zingen?’ Mijn man zong toen een liedje waar hij één regel van wist. Mijn vader zei: ‘Ik wil het hele liedje horen!’.

Grootvader

Plesman reisde regelmatig naar het buitenland om zijn contacten te onderhouden, met leveranciers te onderhandelen en nieuwe bestemmingen te onderzoeken. Als hij terugkwam wilde hij opgehaald worden. Het liefst door zijn kleinkinderen. Opnieuw een herinnering van zijn dochter: “Hij was een echt familiemens. Als hij op reis was geweest, moest hij afgehaald worden. Schiphol was toen nog kleinschalig. De douane wist precies hoe dat ging. Daar kon alles. Hij was idolaat van zijn kleinkinderen. Misschien omdat hij zelf twee kinderen verloren heeft.”

Plesman leeft voort in straatnamen en de vele foto’s, plaquettes en borstbeelden die er van hem zijn gemaakt, tijdens zijn leven en erna. Het belangrijkste is het standbeeld dat naast het voormalige KLM-hoofdkantoor in Den Haag staat. Dochter Pia legde in 1939 de eerste steen van dit gebouw en kleinzoon Jan Leendert plaatste op 4 mei 1948 een gedenksteen in de in aanbouw zijnde laatste vleugel. Het standbeeld van Plesman werd vervaardigd door beeldhouwer Mari Andriessen en op 7 oktober 1959 onthuld door kleinzoon Albert Robert in aanwezigheid van zijn familie en vele KLM’ers.

Je ziet, met enkel wat familieherinneringen heb ik een fors verhaal gemaakt. Het klopt dus. Zelfs als (groot)vader is hij te groot om in een blog te passen.