Bye-bye, Fokker

Decennia waren Fokker-vliegtuigen niet weg te denken van Schiphol. Maar de laatste tijd zag je ze steeds minder. De aandacht voor dit oerdegelijke Nederlandse product was er niet minder om. Luchtvaart minnend Nederland wist dat het Nederlandse Fokker-licht op 28 oktober 2017 definitief uitging. KLM Cityhopper stelt dan de laatste Fokkers uit dienst.

Mensen boekten nog snel een reisje om met een Fokker te vliegen. Er werd volop langs de hekken gefotografeerd, helemaal toen een van de Fokker 70’s van een speciale livery werd voorzien. De tekst op de romp zegt genoeg: “Thank You Fokker”.

De juiste formule voor een jet

De meeste lezers zullen vooral bekend zijn met de naoorlogse Fokkers: de F27, 28, 50, 100 en 70. Stuk voor stuk extreem goede, degelijke, economische en voor hun tijd zeer moderne vliegtuigen. Met de Fokker 70 overtrof de Fokker-fabriek zichzelf. Ondanks dat er door het faillissement van Fokker slechts 48 van zijn gebouwd, heeft het toestel de weg gewezen naar de juiste formule voor een jet in de alsmaar groeiende vraag naar commutervliegtuigen.

Met gevoel voor historie koos KLM Cityhopper ervoor de laatste Fokker-vlucht vanuit London uit te voeren met, hoe passend, aan boord een Engelse gezagvoerder. En met het uitzetten van de Rolls-Royce Tay-motoren van de KL1070 uit London Heathrow, is het Fokker-tijdperk echt voorbij. De bijzondere band tussen KLM en Fokker zal echter een blijvende herinnering zijn. De vragen waarmee ik op deze episode terugkijk, beginnen alle met: Wat als ….?

Wat als … KLM niet met Fokkers op het Verenigd Koningrijk had mogen vliegen?

De gemeenschappelijke historie waarbij twee bedrijven elkaar inspireerden om grote stappen te maken, begint in 1920 als KLM haar eerste Fokker-toestellen bestelt. De nog prille relatie KLM-Fokker had daar al kunnen eindigen. Fokker/KLM-administrateur Plesman, de latere KLM-president-directeur, had in het contract voor de eerste machines heel expliciet een ontbindende voorwaarde laten opnemen.

Dit voor het geval de Engelse regering geen toestemming zou geven om met Fokkers naar het Verenigd Koninkrijk te vliegen. Direct na Wereldoorlog I zagen de Britten Fokker als de grootste vijand. Door het Duitse luchtoverwicht met Fokker-jachtvliegtuigen kon de oorlog zo lang duren.

KLM mocht uiteindelijk met Fokkers op Engeland vliegen en, hoe bijzonder, de eerste vlucht werd gevlogen door een Engelsman. De eerste officiële KLM-lijndienst met een Fokker werd op 14 april 1921 uitgevoerd naar Croydon bij London.

Wat als … er geen Tweede Wereldoorlog zou zijn geweest en Fokker niet zou zijn getergd door uitspraken van Plesman dat het bedrijf niet in staat was een modern vliegtuig te bouwen?

Had de vliegtuigbouwer de ontwikkeling van zowel de F.24 als het vliegende vleugelproject 180, het eerste waarlijk intercontinentale vliegtuig, dan kunnen afronden? Zou KLM dan nu met grote aluminium Fokker-machines naar allerlei bestemmingen vliegen?

Wat als … de dollarkoers  in de jaren negentig niet zo gedaald was ten opzichte van de Duitse Mark en de Nederlandse Gulden?

Zou Fokker dan niet failliet zijn gegaan en had het dan kunnen profiteren van de aantrekkende luchtvaartmarkt? Waren er dan nieuwe toestellen ontwikkeld en zouden die dan in KLM-kleuren hebben gevlogen?

Antwoorden op deze vragen zal ik nooit krijgen. Toch zijn veel zaken mij duidelijk geworden in de periode waarin ik samen met mijn redactionele team werkte aan het boek Het Verhaal Dutch at Heart. Aan de hand van de verhalen van KLM’ers, Fokker-medewerkers (Fokkerianen) en de curator wordt vanaf de eerste dag tot de laatste periode verhaald over de band tussen de twee Nederlandse bedrijven. Het boek is te bestellen op www.Fokker-70.nl.

3 = 1

Fokker-vliegtuigen verdwijnen definitief van het Nederlandse commerciële luchtvaarttoneel. Van het “driemanschap” KLM, Fokker en Schiphol blijven er twee over. Wat rest zijn de herinneringen aan een periode waarin de Fokker-vliegtuigenfabriek zo’n grote rol speelde. Het Fokker-monument dat KLM Cityhopper 29 oktober 2017 onthult op het oude Schiphol-Oost, maakt deze herinneringen concreet. Hiermee zijn KLM, Fokker en Schiphol symbolisch voor altijd verenigd.