De legendarische overwinning van de Uiver

Het is en blijft een prachtig verhaal dat leest als een spannend jongensboek: de Londen-Melbourne race en de Uiver, 1934. Hele boeken zijn er over geschreven en luchtvaartkenners moeten hier maar stoppen met lezen. Er staat niets nieuws in dit blog. Als de DC-2 PH-AJU oftewel de Uiver en zijn bemanning je geen belletje doet rinkelen, lees dan vooral verder. Het is een bijzonder stukje KLM- én luchtvaartgeschiedenis.

KLM had in de jaren van haar korte bestaan (15 jaar in 1934) al herhaaldelijk laten zien dat ze ambities had. De eerste vlucht naar Nederlands-Indië was in de jaren twintig al gemaakt en inmiddels was de Indië-route (lange tijd de langste intercontinentale route) een succes gebleken. Ondertussen waren in de tweede helft van 1934 de voorbereidingen tot de eerste trans-Atlantische vlucht in volle gang en eind dat jaar zou ook deze ambitie worden waargemaakt. Het was voor KLM belangrijk dat ze liet zien dat met goed materieel op een betrouwbare en veilige manier nieuwe routes konden worden gevlogen en uiteindelijk in het netwerk konden worden opgenomen.

KLM523108
DC-2 PH-AJU Uiver voor Melbourne Race met startnummer 44 op Schiphol

Vliegen was spannend

Dat gold voor Jakarta, voor Paramaribo en Curaçao, maar ook voor Australië. En daar begon het verhaal waaraan de naam Uiver onlosmakelijk verbonden is. Een luchtrace was in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog een bijzonder fenomeen. Vliegers van de burgerluchtvaart waren in die jonge jaren ware helden. De navigatiemiddelen waren nog beperkt, sommige toestellen waren voorzien van radio en telegraaf, maar dat was nog niet echt een vanzelfsprekendheid. En als het contact wegviel dan had men alleen kaarten, een kompas en de eigen ogen tot zijn beschikking. Daarbij werd er ook lager gevlogen dan nu, omdat de drukcabine nog niet bestond en dat zorgde ook voor meer invloed van weersomstandigheden op de route. Je kon nog niet over een regenbui heen vliegen, maar je moest er zo goed en zo kwaad als het kon, omheen. Dat vergde het nodige van de kwaliteiten van de vlieger, die zeker ook over improvisatietalent moest beschikken. Je kon alles nog zo goed uitstippelen en voorbereiden, de kans was zeer groot dat je allerlei onverwachte zaken op de route tegenkwam en niet in de laatste plaats motorpech of andere schades aan het toestel. Deze aspecten maakten een luchtrace tot iets zeer uitdagends en opwindends. Vliegen was spannend.

KLM523187
Aankomst DC-2 PH-AJU Uiver op Schiphol na de Melbourne race

Handicaprace

In 1934 werd de legendarische luchtrace Londen-Melbourne gemaakt die werd gehouden ter gelegenheid van het 100-jarige bestaan van de Australische stad. Officieel heet de race de MacRobertson International Air Race voor de snelheidsrace en de MacRobertson International Handicap Air Race voor, hoe kan het ook anders, de handicaprace. Hierbij speelden een groter gewicht door passagiers en vracht in combinatie met snelheid een rol. KLM’s ambitie kwam ook hierin heel duidelijk naar voren, doordat ze in beide categorieën wilde deelnemen met twee hagelnieuwe toestellen die ook nog eens nieuw op de markt waren: de DC-2 voor de snelheidsrace en de eveneens nieuw ontwikkelde Fokker F-XXVII voor de handicaprace. Uiteindelijk zou door strubbelingen met de afname van het Fokkertoestel de deelname beperkt blijven tot de DC-2. De handicaprace was voor KLM het meest interessant, want ze wilde juist laten zien dat passagiers snel, comfortabel en veilig van A naar B konden brengen, ook als de bestemming aan de andere kant van de wereld lag.

KLM532116
De Uiver wordt uit de modder getrokken op de paardenrenbaan van Albury

Tot de assen in de modder

De bemanning bestond uit vier zeer ervaren heren: Koene Dirk Parmentier was de gezagvoerder, Jan Moll de co-piloot, boordwertuigkundige Bouwe Prins en telegrafist Cornelis van Brugge maakten het team compleet. Zij vlogen drie passagiers en 191 kilo post in drie dagen, 18 uur en 17 minuten tijd van 20 tot 24 oktober naar Australië. Zeker in Nederland werd enorm meegeleefd met de prestaties van de Uiver en zijn bemanning. Via de radio, toen het enige echt snelle medium, werd alles op de voet gevolgd. Toen de race voltooid was en de Uiver eerste in de handicapklasse en tweede in de snelheidsrace was geworden, ontstond er, ondanks het nachtelijke tijdstip, voor het KLM-hoofdkantoor op de Haagse Hofweg een groot volksfeest. Hierbij werd Plesman nog net niet op de schouders werd genomen door de enthousiaste menigte. Het was dan ook tot het laatste moment spannend gebleven.

Vlak voor de finish zag Parmentier zich namelijk genoodzaakt wegens zeer slecht weer de Uiver ’s avonds laat in Albury aan de grond te zetten. Deze stop was niet gepland en er werd dan ook niet op een vliegveld geland, maar op een paardenrenbaan die behoorlijk drassig was. De koplampen van auto’s van in de haast verzamelde inwoners van Albury verlichtten de baan zodat Parmentier de Uiver veilig aan de grond kon zetten, waarna het toestel tot de assen in de zachte bodem zakte. Een bekend tafereel is dat de lokale bevolking de ochtend erop de DC-2 met vereende krachten uit de modder trok. Na een oponthoud van 8,5 uur kon de Uiver het laatste traject afleggen en landde het vliegtuig tien voor 1 ’s nachts Nederlandse tijd in Melbourne. En toen was het feest.

1934 telegram Wilhelmina ivm Uiver
Felicitatietelegram van Koningin Wilhelmina een KLM en de crew van de Uiver

Onverwoestbare herinnering

Koningin Wilhelmina stuurde KLM een felicitatietelegram en benoemde de bemanning tot Ridders in de Orde van Oranje Nassau. De Uiver werd een maand later groots onthaald op Schiphol. Grote tribunes omringden het terrein waar de huldiging plaatsvond. Op 21 november landde de Uiver weer op Nederlandse bodem, toegejuicht door duizenden toeschouwers. Aan memorabilia was er na deze overwinning geen gebrek. Boeken, wandborden, penningen, een lied, heldendichten, lepeltjes en plaquettes; je kon het zo gek niet bedenken of het is gemaakt. Helaas bracht de overwinning niet datgene waar KLM op had gehoopt: landingsrechten in Australië. Het zou nog tot 1951 duren voordat opnieuw een KLM-toestel in Australië (Sydney) landde.

KLM524213
Huldiging Parmentier en Moll na de succesvolle Melbourne Race

Het succes van de overwinning klonk nog lang na en KLM was weer stevig in het (wereld)nieuws geweest. Met de Uiver zelf liep het helaas minder goed af. Het toestel verongelukte nog hetzelfde jaar op 20 december in Irak waarbij alle inzittenden omkwamen. Toch zijn er nog steeds twee ‘Uivers’ op de wereld te vinden. De ene staat in Nederland bij het Aviodrome en schijnt nog steeds luchtwaardig te zijn. De andere stond lange tijd in Albury als gedenkteken, maar het monument schijnt nodig gerestaureerd te moeten worden. Hoe dan ook: wie Uiver zegt, zegt automatisch Londen-Melbourne en omgekeerd. Geen naam en evenement zijn zo versmolten met elkaar. Een echte heldendaad verliest zijn glans nooit.

Foto rechts
De crew, vlnr: Van Brugge, Parmentier, Moll en Prins

Geplaatst door:   Frido Ogier  | 
Deelnemen aan het gesprek Opmerkingen weergeven

Gerda Schaap

Pracht verhaal.

Ik woon nu in Albury, NSW Australië. En het verhaal van de Uiver leeft hier!! Het restaurant op het vliegveld heet Uiver, de bibliotheek heeft een tentoonstelling van de Uiver, de bemanning & het verhaal van de landing.
Er is een Facebook pagina waar altijd wordt gevraagd naar persoonlijke verhalen en foto’s die hierover gaan.

Ik kom voor kerst naar Nederland, maar keer in januari weer terug naar Albury waar een replica vd uiver wordt opgeknapt.

Frido Ogier

Hallo Gerda,

Dankjewel. Ja, Albury leeft nog steeds met de Uiver. Toen ijk wat onderzoek deed voor mijn verhaal kwam ik veel tegen. Bijzonder dat na al die jaren die landing, die eigenlijk niet gepland was, nog zo levend wordt gehouden. Leuk om te lezen dat men druk doende is het monument van de landing van de Uiver weer te herstellen.

Ik wens je een goede reis naar Nederland!

Hartelijke groeten,

Frido

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Loading