Een KLM-kerstverhaal

Ter afsluiting van het blogjaar heb ik een mooi kerstverhaal. Het gaat over een vliegtuig vol kerstpost, een vlieger die zo snel mogelijk naar zijn zieke echtgenote wil en vele enthousiaste Nederlanders die het toestel uitgeleide doen en weer inhalen. De recordvlucht van de Pelikaan, december 1933.

Stel je voor: je hebt alles tot in de puntjes geregeld en in de voorbereidingen niets aan het toeval overgelaten. Dat is belangrijk, want je gaat een lange reis maken met een nieuw vliegtuig met een belangrijk vracht die op tijd moet zijn: kerstpost. En dan start het vliegtuig niet. Dat overkwam de bemanning van de Zilvermeeuw.

De Zilvermeeuw was een gloednieuw toestel door Fokker ontwikkeld. Er waren een aantal nieuwe dingen in toegepast als een inklapbaar landingsgestel en aerodynamische kappen rond te motoren. Dit in combinatie met sterkere motoren maakte het tot een van de snellere toestellen die Fokker tot die tijd ontwikkeld had. Men verwachtte veel van dit toestel en daarom was het ook de bedoeling dat de Zilvermeeuw de extra kerstpostvlucht naar Nederlands-Indië ging uitvoeren. De bemanning onder leiding van gezagvoerder Iwan Smirnoff, met Piet Soer als copiloot, radiotelegrafist Cornelis van Beukering en boordwerktuigkundige Sjef Grosfeld, was er klaar voor.

Van Zilvermeeuw naar Pelikaan

Een grote menigte had zich op die 18e december 1933 op Schiphol verzameld en keek uit naar het moment dat het bijzondere toestel de hangar zou verlaten en met lading en bemanning de lange reis naar Batavia zou beginnen. Het was belangrijk dat alles zou lopen zoals gepland, want de kerstpost moest op tijd daar zijn en met een beetje geluk konden de ontvangers met de terugvlucht hun antwoord weer meegeven.

Tijdens het proefdraaien in de hangar ging het mis. De motoren raakten zodanig defect dat een reparatie dagen zou duren en die tijd was er niet. De teleurstelling was groot, zeker onder de wachtenden buiten de hangar.

Het was Plesman die na koortsachtig overleg de knoop doorhakte en koos voor de Pelikaan, het toestel dat startklaar stond. Voor de wachtende menigte was dat een grote opluchting. De Pelikaan was een Fokker F XVIII met lichtere motoren en het was maar de vraag of het allemaal op tijd zou lukken met het bezorgen van de post. Nadat die was overgeladen konden Smirnoff en zijn mannen vertrekken.

Smirnoff vond het niet zo erg. De Pelikaan was voor hem bekend terrein, hij had al eerder met het toestel gevlogen en op voorhand al niet zo’n vertrouwen in de nieuwe motoren van de Zilvermeeuw gehad. Nieuw ontwikkelde motoren hadden in het begin altijd kuren.

Wakker blijven

Wakker blijven, doorvliegen, op tijd zijn. Die kerstpost móet op tijd in Batavia zijn. Het zou wel eens pittig kunnen worden. Van het reisschema dat op de snellere Zilvermeeuw was gemaakt, bleef niets over. Het scheelt nogal wat als je topsnelheid 190 in plaats van 250 kilometer per uur is. Tussen Rome en Athene verdwaalden ze. Urenlang in de bewolking vliegen met ijsafzetting op de ruiten die daardoor ondoorzichtig werden. Uiteindelijk bleken ze bij Thessaloniki te zitten, veel noordelijker dus.

De landing daar ging bijna mis. Het scheelde een haar of de Pelikaan had zich te pletter gevlogen tegen een bergwand die plotseling opdoemde. Gelukkig werden de weersomstandigheden daarna stukken beter en bleek ook de spanning op de tussenstops groter en groter te worden. De heren waren per slot van rekening bezig met een race tegen de klok.

Wakker blijven. Uren achter elkaar alleen maar motorgeronk. Het was slaapverwekkend. Koffie dan maar. En weer koffie. Veel belangstelling was er al in Bagdad. Men kwam kijken. Tanken en weer weg. In Calcutta kregen ze een flinke dip, ze waren doodmoe. Moesten ze dan niet even rusten. Nee, voort moest het. Pas in Bangkok gunden ze zichzelf een beetje rust en konden ze gaan slapen, mochten ze dat van zichzelf. Tegen de tijd dat ze de eindbestemming naderden was er van slaap geen sprake meer. Een mens kan op adrenaline heel veel doen. Na vier dagen, vier uur en 35 minuten landde de Pelikaan op 22 december op zijn eindbestemming. Een record!

De belangstelling was overweldigend. Als helden werden Smirnoff, Soer, Grosfeld en Van Beukering binnengehaald. Bedolven onder de bloemen maakten ze een triomftocht waarbij ze door duizenden werden toegejuicht. Ze hadden het gered! De post was op tijd en er lag alweer vijfhonderd kilo op hen te wachten. Eerst rust.

V.l.n.r.: Soer, Van Beukering, Grosfeld en Smirnoff

Een telefoongesprek

De PTT was zo vriendelijk geweest om de familie van de bemanning in Nederland een telefoongesprek aan te bieden voor Batavia (die verbinding kwam in 1933 namelijk niet zomaar tot stand). Zo konden ze zelf hun gelukwensen overbrengen. Maar Smirnoff kreeg niet zijn echtgenote Margot aan de lijn, maar dokter Engelkens. Wat Smirnoff namelijk niet wist was dat zij dringend geopereerd moest worden en dat was in die dagen dan ook daadwerkelijk gebeurd. Ze had het hem niet willen vertellen, zo in de aanloop naar een voor hem zo belangrijke vlucht. Het werd hem koud om het hart. Maakte ze het goed? Ja, naar omstandigheden redelijk. Hij geloofde het niet. Engelkens verzekerde hem nogmaals dat er geen reden tot zorg was en haar toestand alweer wat verbeterd was.

Op Tweede Kerstdag konden ze eindelijk weer terug naar huis. Snel. Sneller graag. Maar de Pelikaan kreeg het niet cadeau. Veel tegenwind, bijna de gehele route alleen maar tegenwind en dat gaf weinig ruimte meer voor rust, want er was ook nog een zekere beroepseer. Het record moest minstens geëvenaard worden en dat was een heksentoer gezien de omstandigheden. De laatste loodjes wegen het zwaarst en dat was ook in dit geval zo. Mist werd na de wind de kwelgeest. Intussen verzamelden zich duizenden mensen op Schiphol. Zij waren gekomen om een vliegtuig te zien landen dat nog geen honderd uur eerder aan de andere kant van de wereld was opgestegen.

Weerzien

Het was inmiddels 30 december. De voorlaatste dag van 1933. Die landing op Schiphol was lastig. Met de wind mee ging het niet en vlak daarvoor had Smirnoff de Pelikaan weer opgetrokken om het opnieuw te proberen. Met een moment van goed grondzicht kon de landing worden ingezet met de verlichte grasmat van Schiphol als baken. En het lukte. De twintigduizendkoppige menigte had zijn adem ingehouden, maar barstte toen in luid gejuich uit. Ze hadden het voor elkaar: tien minuten sneller dan op de heenweg werd de lange route afgelegd.

Ook op de radio werd verslag gedaan, dus in de vele huiskamers werd minstens zo meegeleefd. Niet alleen daarmee, zeker ook met Smirnoff voor wie deze bijzondere klus extra spannend was geweest. Hij kon eindelijk naar zijn vrouw. En met hem verheugde iedereen zich in dit weerzien.