Hoe laat je een historisch vliegtuig weer vliegen?

Vandaag 85 jaar geleden, landde één van de beroemdste vliegtuigen uit KLM’s geschiedenis weer op Schiphol, na de gewonnen Melbourne Race. Duizenden toeschouwers juichten de cockpitbemanning van deze DC-2, genaamd Uiver, enthousiast toe. In de televisieserie Vliegende Hollanders worden de gebeurtenissen van deze voor KLM zo belangrijke race uit 1934 nagespeeld. Maar… de enige overgebleven Uiver ter wereld vliegt niet meer. Tot nu dan…

Effecten

Bij Planet X, een bedrijf gespecialiseerd in visuele effecten, lopen fictie en werkelijkheid al snel in elkaar over. De Uiver en andere voormalige vliegtuigen als de Koolhoven, Farman of Spin vliegen ineens door de wolken. ”We halen alle technieken uit de kast, zodat de kijker twijfels heeft over wat echt is”, zegt eigenaar en Visual Effects Supervisor Dennis Kleyn. Op grote schermen laten Dennis’ collega’s zien welke virtuele technieken dat zijn. ”Kijk, zo kunnen we berekenen wat de impact is op het landingsgestel tijdens het taxiën over een hobbelig grasveld.” Chris Klinkhamer, de simulatiespecialist bij Planet X, scrolt razendsnel door tientallen foto’s en filmpjes. Dennis legt uit: ”Dit gebeurt er met dat landingsgestel na een crash.” De brokstukken vliegen over het scherm, al is er gelukkig geen enkel echt vliegtuigonderdeel beschadigd geraakt. Klik door onderstaande galerij om het te zien hoe een vliegtuig virtueel wordt nagemaakt.

Vliegtuig bouwen

Ronnie Olsthoorn, een digitale modelmaker, levert de gewenste 3D-modellen van de illustere voorgangers van de huidige Boeings en Airbussen. De modellen zijn heel nauwkeurig nagebouwd, geheel digitaal, dit in tegenstelling tot de levensgrote vliegtuigmodellen op de set. Dennis Kleyn: ”Met softwareprogramma Houdini laten we er vervolgens allerlei wiskundige berekeningen en natuurkundige wetten op los om tot de gewenste animaties te komen.” Een DC-2 vliegt over het scherm, de visual effects artist laat de vleugels bewegen, de wielen spinnen en het toestel tot leven komen. Kleyn: ”Zoals je ziet moet elke beweging en berekening worden ingevoerd. En het vorige of volgende shot naar het echte model, of de echte Uiver, moet wel precies kloppen natuurlijk.”

Al ruim een jaar is Planet X hiermee bezig voor Vliegende Hollanders, de achtdelige televisieserie over KLM-directeur Albert Plesman (gespeeld door Daan Schuurmans) en vliegtuigbouwer Anthony Fokker (Fedja van Huêt). Ze troffen de voorbereidingen, zodat de daadwerkelijke nabewerking meteen na de opnames van afgelopen zomer en najaar kon starten. Na zeventig draaidagen in binnen- en buitenland zijn alle scenes gedraaid en worden deze momenteel gemonteerd. In een viewing room van Planet X bekijken we hoe de echte en de virtuele wereld bij elkaar komen. Acteurs zwaaien voor een groen scherm op de achtergrond naar de lege lucht: “daar wordt nog een vliegtuig in geplaatst,” vertelt Kleyn. Op het scherm ernaast krijg ik een kijkje in de cockpit, de vliegers zijn druk bezig het toestel te laten stijgen. Althans, de acteurs die in een nagebouwde set op een stellage zitten.

Albert Plesman

Uit het script van Vliegende Hollanders:
KLM-directeur Plesman zei in 1934 tegen de inzittenden van de Uiver op vliegveld Mildenhall in Engeland: ”Een plezierige vlucht allemaal. Dat u maar snel én veilig in Australië mag aankomen!”
Gezagvoerder Parmentier naar zijn drie passagiers: ”Maakt u zich geen zorgen, dit is het veiligste toestel dat u zich wensen kan.” Hij slaat een kruisje. ”Voor Koningin Wilhelmina”, zegt hij tegen copiloot Moll.
“En voor Plesman”, antwoordt Moll.
De Uiver maakt snelheid en stijgt op richting Australië.

Virtual Reality

We lopen naar de Virtual Reality (VR) room met daar een relatief nieuwe uitvinding: DeepSpace. Met een VR-bril op en een ‘dummy’ filmcamera in de hand kunnen een of twee mensen alle denkbare cameraposities virtueel verkennen, inclusief het shot of kader dat dan te zien is, maar ook om te zien of zo’n grote camera op de set wel fysiek een bepaalde draai kan maken in een kleine cockpit. Initiatiefnemer van Vliegende Hollanders, Jeroen Plesman, en zijn vader, oud-gezagvoerder Jan Plesman, kijken hun ogen uit wanneer ze het systeem uitproberen. Jan: “Het is toch geweldig wat ze ermee kunnen, met mijn linker- en rechterhand wijs ik naar punten op de gebouwen van de E.L.T.A., de eerste luchtvaarttentoonstelling die in Amsterdam werd gehouden. Alles wat mijn grootvader, KLM’s eerste directeur Albert Plesman, zag, beleef ik op deze manier ook.” 

Figuranten

Weken eerder was Jan Plesman nog op de set van de televisieserie in Lelystad, samen met veel familieleden. “Mijn kleinkinderen als figuranten zien lopen in jaren dertig kleding naast de echte Uiver, dat was prachtig!” Het is dezelfde DC-2, aangekocht door Luchtvaartmuseum Aviodrome, waarmee Jan vijftig jaar later, in 1984, de route van de gewonnen race van Engeland naar Australië nadeed. Hij memoreert: “Het toestel werd van het vliegveld naar de paardenrenbaan ernaast gesleept, waar de Uiver in 1934 in het donker op landde. Modder, oude auto’s en een Uiver-monument, wat een geweldige sfeer.”
Zo komen herinneringen aan vervlogen Uivertijden weer tot leven.

Alles over de beroemde Londen-Melbourne race uit 1934 leest je hier. Nostalgische beelden van de Uivervlucht uit 1984 terugzien? De Uiver zie je in Luchtvaartmuseum Aviodrome. 

Vliegende Hollanders wordt geproduceerd door Topkapi Films in samenwerking met AVROTROS. In het najaar van 2020 wordt de serie uitgezonden op NPO1.