Hoe ontstaat turbulentie?

Voor de één is turbulentie slechts een storende onderbreking van de vlucht, voor de ander een ware nachtmerrie. Belangrijk om te weten: turbulentie is zelden gevaarlijk, het kan wel zeer oncomfortabel zijn.  Graag leg ik uit hoe turbulentie ontstaat en hoe vliegers ermee omgaan. 

1. Turbulentie door wind

Simpel gezegd hebben we last van turbulentie als we vliegen door onstuimige lucht. Net als een boot die flink heen en weer gaat op een ruige zee. Turbulentie laag bij de grond kan ontstaan als het hard waait. Op stormachtige dagen kunnen we daar bij het starten en landen last van hebben. Zeer oncomfortabel, maar helaas niet te vermijden.

Plane in a storm

2. Turbulentie door stijgende lucht

Op hoogte kunnen we last hebben van turbulentie die ontstaat door lucht die verticaal beweegt, dus van laag naar hoog. Dat werkt als volgt: als de aarde opwarmt, wordt de lucht warmer. Warme lucht zet uit en stijgt op. Dit fenomeen noemen we ook wel thermiek. Tijdens het stijgen van de lucht neemt de temperatuur af tot het dauwpunt. Als de lucht dan nog verder stijgt, vormen zich vochtdeeltjes in de lucht, oftewel bewolking, cumuliforme bewolking wel te verstaan.  En dat is fijn, want nu kunnen we de turbulentie zien! Zowel met het oog als met de weerradar in de cockpit.

Alleen als de lucht heel droog is, ontstaat er geen condens en kunnen we de turbulentie niet zien. Dit noemen we ‘clear air turbulence’ en die is het lastigst omdat we daar door overvallen kunnen worden. Ook de weerradar detecteert dit niet. Er zijn immers geen vochtdeeltjes, die onze radarsignalen weerkaatsen.

Door de temperatuursopbouw van onze atmosfeer houdt na een bepaalde hoogte de verticale luchtbeweging op en vliegen we boven de wolken in rustige lucht. Heel soms echter, kunnen Cumuliforme wolken tot grote hoogte doorschieten. We spreken dan van Cumulonimbus wolken. We zien dit veelal in tropische gebieden. Hier vliegen we graag omheen.

Cumulonimbus clouds

Samenvattend hebben wij het meest te maken met turbulentie in de onderste gebieden van onze atmosfeer. In de tijd dat vliegtuigen nog niet met drukcabines waren uitgerust en we derhalve veel lager moesten vliegen, hadden we dan ook meer last van turbulentie.

3. Turbulentie door jetstreams

Een jetstream is een zeer sterke wind op grote hoogte. Dit kan oplopen tot ruim 300 km/uur (150 kts). Deze winden waaien op het noordelijk halfrond overwegend van west naar oost. Dat is ook de reden dat een Noord-Atlantische vlucht vanaf Amsterdam vaak langer duurt dan terug.

Op de heenweg proberen we de jetstream zoveel mogelijk te vermijden omdat het tegenwind betreft. Op de terugweg maken we zoveel mogelijk gebruik van deze wind die we dan in de rug hebben. Een vlucht van New York naar Amsterdam kan tot wel 2 uur korter duren dan de heenreis.

Wat lastig is van een jetstream, is dat deze door depressies en hoge- en lagedrukgebieden plotseling van richting kan veranderen. In deze ‘bochten’ kan het dan ook behoorlijk turbulent zijn. Vergelijk dat maar eens met een snelstromende rivier die de bocht om gaat.

4. Turbulentie door bergen

Als het flink waait dan wordt door de bergen de lucht omhoog geduwd. Er ontstaat dan een soort golfbeweging, die op grote hoogte en afstand nog gevoeld kan worden. We spreken dan van een mountain wave.Het vliegen langs een bergketen kan dan ook de veroorzaker zijn van turbulentie.

Turbulence caused by mountains

5. Turbulentie door wake

Tenslotte is er nog een vorm van turbulentie die we met het vliegtuig zelf creëren. We noemen dit ‘zog-turbulentie’ of ‘wake turbulence’. Precies zoals de zuigende kracht die ontstaat achter grote schepen. Hoe groter het vliegtuig, hoe meer wake turbulence. Hoe kleiner een vliegtuig, hoe meer last het heeft van wake turbulence. Vandaar dat er regels zijn voor de minimale afstand en tijd tussen twee vliegtuigen.

Je snapt nu waarom een Boeing 737 gevoelsmatig zo lang op de startbaan moet wachten als er net een ‘widebody’ vliegtuig is vertrokken.

Wat kunnen piloten doen?

In de vluchtvoorbereiding bestuderen we uiteraard de weerkaarten. Vaak weten we dus of, en waar we turbulentie kunnen verwachten.

Tijdens de vlucht proberen we de turbulentie die we door zicht en op onze radarschermen zien aankomen, te vermijden. Daarnaast hebben we contact met de luchtverkeersleiding en piloten van andere vliegtuigen om elkaar op de hoogte te brengen van de weersomstandigheden.

Toch turbulentie…

Als het door de verkeerssituatie niet lukt turbulentie te vermijden, of we toch verrast worden door turbulentie die we niet op de radar kunnen zien, dan gaat het teken ‘stoelriemen vast’ aan. Dan willen we graag dat je ook echt gaat zitten. Als het heel heftig wordt stoppen we zelfs de service en moet ook het cabinepersoneel gaan zitten. Dat is belangrijk voor ieders veiligheid.

fasten seatbelts sign

Mij wordt vaak gevraagd of turbulentie niet gevaarlijk is voor het vliegtuig.” Nee, zelden”. Een vliegtuig is behoorlijk flexibel. Ik heb in de fabriek van vliegtuigbouwer Boeing een vleugel van een 747 gezien die in een testopstelling meters omhoog werd getrokken en met een klap weer werd losgelaten. Keer op keer, dag na dag, jaar op jaar. En alles blijft gewoon heel. Dus zit je de volgende keer bij het raam en zie je de vleugels heen en weer bewegen, maak je geen zorgen, daar is het vliegtuig op gemaakt.

Vaag bekend?

Het kan zijn dat je dit blog eerder hebt gelezen. We plaatsten dit blog in mei 2016. Dit is dus een repost. Maar zeg nou zelf: meer te weten komen over turbulentie blijft interessant, toch?

Geplaatst door:   Menno Kroon  | 
Deelnemen aan het gesprek Opmerkingen weergeven

Sidharth Bansidhar

Beste Menno,

Bedankt voor de heldere uitleg!

Vorige week kreeg een A330 van Etihad (vlucht EY474) last van zware turbulentie, waardoor er 31 passagiers gewond raakten. Het vliegtuig vloog op FL390 in een gebied waar geen (hoge) bergen voorkomen. Je zou denken dat de piloten wel om de turbulentie heen waren gevlogen als ze die op de radar konden zien. Dus kan het zijn dat er hier sprake was van clear air turbulence?

Lotte

Fantastisch om te lezen, heel inzichtelijk!

Jan Reijnders

Hallo Menno
dat vleugels heel flexibel zijn heb k gemerkt op een vlucht van Assoean naar Luxor in Egypte. Het was dit dag heet: 50 graden in Assoean, dus veel thermiek. Het opstijgen ging dan ook in golven: de vleugels wapperden omhoog en omlaag totdat we hoogte genoeg hadden. In Luxor kregen we hetzelfde maar nu tijdens de daling. Toen we uitstapten, had de piloot zijn cockpitdeur open gezet en nam met een brede grijns afscheid van ons. Ik zag letterlijk groen…..
Groeten uit Eersel
Jan

Verheyden

Dank voor de geruststellende informatie. Hierdoor heb ik turbulenties leren relativeren. Een veelvlieger met ” gezonde ” vliegangst.

Sam

Bedankt voor de duidelijke uitleg! Ik vind het nog altijd schrikken als er turbulentie plaatsvind maar weet inmiddels dat het erg ongevaarlijk is.

Sam

De vliegtuigen volgen van KLM kan via onderstaande url;
http://vliegtuigradar24.nl/airlines/klm/

Daniel

Hey Sam, op die website staan alle vluchten dus dat is lastig volgen zo. Ik ben net ff op onderzoek uitgegaan en kom op deze pagina: https://www.vliegtuigvolgen.eu/volg-vliegtuigen-klm/. Als je helemaal uitzoomt zie je dat er niet meer zo veel KLM vliegtuigen te volgen zijn door de crisis helaas.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Loading