Janine Jansen: ‘Mijn viool is mijn stem. Ik neem haar altijd mee aan boord!’

Janine Jansen (39) is een Nederlandse, internationaal succesvol en bekend violiste en soliste. Ze reist veel en ver en altijd met haar viool, een Stradivarius uit 1707, binnen hand- en oogbereik. Deze maand reist Janine met KLM naar China: Beijing en Shanghai. Daar speelt ze met het Koninklijk Concertgebouworkest, onder leiding van chef-dirigent Daniele Gatti het vioolconcert van componist Alban Berg, Dem Andenken eines Engels.

Vlak voordat ze dit stuk, een van haar lievelingsstukken, voor het eerst doorneemt met de dirigent, spreek ik haar in het Koninklijk Concertgebouw. We drinken rozenthee en delen een bank. We praten over luchtbevochtigers, massages, stoute stemsleutels, grenzeloosheid, verbinding en de kracht van klassieke muziek. En natuurlijk over KLM.

Janine Jansen gaat op reis en neemt mee?

‘Mijn viool, twee strijkstokken, een stuk of dertig extra snaren, hars en een lading bladmuziek.’ 

Voor de reis naar China vervoert KLM Cargo de instrumenten van het Koninklijk Concertgebouworkest. Zit jouw viool daarbij?

‘Ik neem mijn viool en toebehoren altijd mee als handbagage. Mijn viool is mijn alles, mijn ‘stem’. Ik neem er daarom geen risico’s mee. Voor vervoer gebruik ik een speciale vioolkist. Die is licht om te dragen, waterdicht en ijzersterk. Men beweert zelfs dat er een auto overheen kan rijden zonder dat de viool beschadigt! Dat stelt me gerust als ik onderweg ben.’

Hoe zorg je dat je jouw instrument niet uit het oog verliest tijdens het reizen?

‘Ik probeer altijd als een van de eersten aan boord te gaan. Zo kan ik er zelf voor zorgen dat mijn viool ook tijdens zo’n vlucht binnen mijn hand- en oogbereik is. Mijn viool voldoet gelukkig keurig aan de handbagageregels en vaak is het dan ook geen probleem.’

Waarom is het zo belangrijk dat jouw instrument niet mee het vrachtruim in gaat?

‘Los van het risico, hoe klein ook, dat mijn viool zoekraakt en ik niet kan optreden, is het veel te koud in het vrachtruim. Kou en droogte zijn funest voor een instrument. Ze beïnvloeden het geluid en de kwaliteit. Voor een viool is een stabiele luchtvochtigheid erg belangrijk. Thuis en op mijn hotelkamers heb ik daarom altijd luchtbevochtigers. Je kunt ze ook in je vioolkist doen tijdens het reizen, maar dat vind ik toch tricky. Want wat gebeurt er als het lekt?’

Waargebeurd of nachtmerrie: Je bent op de plaats van bestemming en je viool beschadigt of, worst case, gaat kapot…

 ‘Een waargebeurde nachtmerrie. Toen ik voor een optreden in Japan mijn viool stemde, brak de stemsleutel af. Niet een beetje, waardoor je nog kan improviseren, maar volledig. Met spoed hebben we een vioolbouwer gezocht die de restanten van de oude stemsleutel uit mijn viool kon peuteren én een nieuw, identiek exemplaar had. Je kunt je vast voorstellen hoe opgelucht ik was toen we die ene vioolbouwer en in dit geval show safer vonden!’

Je speelt sinds je zesde viool. Is dat altijd dezelfde geweest en staat die viool dan ‘naar jouw hand’?

‘Een instrument past zich zeker aan haar bespeler aan. Het klinkt misschien gek, maar je leert elkaar kennen. Ik het instrument en het instrument mij. Hoe vaker je speelt, hoe beter je bepaalde klanken herkent. Mijn huidige viool, Rivaz Baron Gutmann, vernoemd naar z’n vorige eigenaar, heb ik sinds een anderhalf jaar in bruikleen van Dextra Musica. Daarvoor speelde ik 15 jaar lang de Barrere Stradivarius uit 1727.’

Je hebt jouw instrument in bruikleen van Dextra Musica. Wat betekent dat?

‘Dextra Musica is een Noors fonds dat muziekinstrumenten aankoopt en uitleent. Zij waren opzoek naar een internationaal gezicht om aan zich te verbinden. Dat ben ik geworden. Een ontzettende eer én kans, want in ruil voor de bruikleen van mijn geliefde instrument, doe ik verschillende coaching- en kamermuziekprojecten met jong Noors talent.’

Als violiste en soliste speel je al jarenlang overal ter wereld. Hoe zorg je ervoor dat jouw eigen snaren niet knappen?

‘Twee woorden: plannen en rust. Vroeger kwam het regelmatig voor dat ik van Amsterdam, naar San Francisco vloog om vervolgens via Boston weer naar Azië te vliegen. Dat is op den duur niet goed voor een mens. Je komt jezelf tegen, weet ik nu. Tegenwoordig plan ik mijn reizen beter en zorg ik ervoor dat er voldoende rusttijd tussen mijn optredens zit. Ik woon zelf in Utrecht én in Stockholm en die reis- en rustplanning heb ik echt nodig!’

Je reist vaak en ver en het liefst met KLM. Wat is KLM voor jou?

‘Als ik met KLM vlieg, voel ik me op m’n gemak. Waar ter wereld ik ook ben, als ik een KLM-vliegtuig instap, ben ik ineens veel dichter bij huis. Het blauw, de stewards en stewardessen, het voelt vertrouwd. Vaak is het ook het meest praktisch, omdat ik met KLM vrijwel altijd een directe verbinding heb. En dat ik me geen zorgen hoef te maken over het vervoer van mijn instrument speelt zeker mee in mijn voorkeur.’

Hoe ontspan jij na een lange reis zodat je mentaal en fysiek sterk je solo speelt?

‘In China kom ik de dag voordat ik moet spelen aan. Dat doe ik omdat ik weet dat niet eerste nacht, maar juist de tweede voor mij moeilijk is qua jetlag. Ik probeer zoveel mogelijk te slapen en goed te eten en te drinken. En als het hotel een sauna of een zwembad heeft, wil ik daar nog weleens gebruik van maken.’ 

Als je in China aankomt, ga je dan regelrecht naar een goede massagesalon om je spieren los te maken?

‘Juist niet! Er is een aantal masseurs dat ik vertrouw. Zij kennen mijn lichaam en bij hen weet ik; ik heb hier morgen of overmorgen geen last van. Als ik viool speel, zit ik in een onnatuurlijke houding. En als er tijdens een massage een verkeerde spier wordt geactiveerd, heb ik daar last van tijdens een optreden.’

Het is de tweede keer dat je met het Koninklijk Concertgebouworkest optreedt in China. Waar zie je naar uit?

‘Toen ik in 2013 voor het eerst met het Koninklijk Concertgebouworkest in China mocht optreden, was klassieke muziek voor ons publiek een vrij nieuwe ervaring. Mensen waren met hun mobieltjes bezig, namen telefoontjes aan of liepen soms even weg om te bellen. Ik ben heel benieuwd of daarin de afgelopen jaren wat is veranderd.’

Merk je dat de klassieke muziekbeleving verschilt per land of continent?

‘Wat je merkt is dat de manier waarop er op de muziek wordt gereageerd cultuurafhankelijk is. Dat verschil is er ook binnen Nederland. In het Den Haag reageert men anders dan in Brabant. Dat vind ik zo mooi van klassieke muziek, het verbindt. Ik hoor vaak dat klassieke muziek makkelijker of laagdrempeliger moet zijn. Maar dat ís het al. Klassieke muziek is grenzeloos, pure emotie. Dat hoef je niet te begrijpen, dat moet je voelen!’

foto: Marco Borggreve