Sir Frank Whittle: vader van de straalmotor
Stap je vandaag, 9 augustus 2017, in een straalmotor aangedreven vliegtuig om veilig en snel naar je bestemming te vliegen? Dan is het de moeite waard om stil te staan bij de man die aan de wieg stond van het vliegen met straalvoortstuwing: Sir Frank Whittle.
De uitvinder van de straalmotor overleed vandaag precies 21 jaar geleden, 09 augustus 1996. Geboren op 1 juni 1907, Coventry te Engeland, startte Whittle in de jaren twintig van de vorige eeuw zijn carrière bij de Royal Air Force (RAF) als aankomend vlieger. Vanwege zijn uitnemend technisch talent werd hij in 1926 toegelaten tot de officierstraining van de RAF. Onderdeel van deze opleiding was het schrijven van een proefschrift. Zijn proefschrift, “Future Developments In Aircraft Design”, behandelde een ontwerp van een zogenaamde motorjet, een zuigermotor welke gecomprimeerde lucht in een verbrandingskamer levert, een ontwerp waar al eerder aan gewerkt werd. Whittle toonde de bruikbaarheid voor vliegen op grote hoogte aan.
Geboorte van de turbojet
Het idee van het gebruik van de zuigermotor stuitte op problemen met het gewicht; in de luchtvaart een belangrijke beperking. Uiteindelijk kwam hij met het idee van een turbine welke een compressor aandrijft en dat is in feite de “geboorte van de turbojet”, de voorloper van de huidige gasturbines. De eerlijkheid gebied te zeggen dat er in die tijd in meerdere landen al aan het idee van een straalmotor gewerkt werd. Dit kwam omdat de toen in gebruik zijnde zuigermotoren voor de luchtvaart met het alsmaar groter en zwaarder worden van de vliegtuigen steeds complexer, en daarmee minder betrouwbaar werden.
Whittle met een van zijn eerste ontwerpen en in zijn kantoor
Patent van £5
In 1930 kreeg Whittle het eerste patent op zijn ontwerp, wat echter door de RAF op dat moment nog als onbruikbaar voor de luchtvaart werd gezien. Begin jaren dertig volgde hij een engineering opleiding bij de RAF waar hij met zeer hoge cijfers slaagde, wederom een bewijs van zijn uitmuntend technisch talent. In 1935 verliep het patent op de turbine motor. Jammer genoeg had hij had op dat moment niet de benodigde financiële middelen om het te verlengen: £5. Daarmee werd het patent publiek. Whittle richtte met een aantal studiegenoten en collega’s een partnership op waar uit later de firma Powerjets ontstond. Ze werkten verder aan de ontwikkeling van de turbojet.
De Haviland Comet, het eerste passagiersvliegtuig met straalmotoren
De Whittle Unit
De druk liep wel op, want ondertussen werd er midden jaren dertig in Duitsland een werkbare straalmotor ontworpen. Deze motor was voor toepassing in een Heinkel vliegtuig. Het Britse Ministerie van Luchtvaart werd daarom betrokken bij de verdere ontwikkeling van de “Whittle Unit”, zoals de eerste motor genoemd werd. In April 1937, werd de eerste Whittle motor getest in de Bristol Thomson Houston Plant in Rugby. Het eerste vliegtuig met een Whittle motor; de Gloster Meteor ging in mei 1941 de lucht in. De concurrentie was al driftig bezig, want de Italianen hadden al een eerste vlucht met een vliegtuig (CC2) met straalmotor gemaakt in 1940. Een jaar eerder in april, is dan al de eerste vlucht met een Heinkel vliegtuig aangedreven door een straalmotor uitgevoerd.
De Douglas DC8
De opkomst van de straalmotor
De ontwikkeling van de straalmotor gaat in het begin met veel problemen gepaard. Pas na de Tweede Wereldoorlog komt de ontwikkeling pas echt op gang. Het ontwerp van Whittle speelde toen een doorslaggevende rol. Whittle’s eerste ontwerp woog ongeveer 1000 Kg en produceerde 631 kg stuwkracht. Vergelijk dat nu eens met de motor van de Boeing 787, de General Electric Genx 1B. Deze heeft een gewicht van ruim 6.100 Kg en een stuwkracht van ruim 34.000 Kg! De eerste commerciële vliegtuigen met straalmotoren verschijnen in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Dit zijn bijvoorbeeld de Havilland Comet, de Boeing 707 en de Douglas DC8.
De B787 GEnx motor
Een stralende motor
Inmiddels is de straalmotor er in verschillende uitvoeringen. De meeste grote passagiersvliegtuigen hebben een turbofan. Kleinere regionale vliegtuigen hebben bijvoorbeeld een turbopropeller, denk hierbij aan de Fokker F50.
We herinneren Sir Frank Whittle als een geniale ontwerper die met een enorme passie en toewijding een zeer grote rol heeft gespeeld in de ontwikkeling van de straalmotor en daarmee in de ontwikkeling van de luchtvaart. Bedankt Sir!
Gebouw 410: de motoren shop van KLM op Schiphol Oost
De Sir Frank Whittlestraat op Schiphol Oost
