KLM’s eerste steward en stewardess

Sinds 1935 heeft KLM cabinepersoneel. Wat nu een heel gewone zaak is, was toen een novum. Gastvrijheid, aandacht en veiligheid aan boord waren de kerntaken. Feitelijk gezien is er dus weinig veranderd. Een korte ontstaansgeschiedenis van KLM’s cabinepersoneel.

KLM-steward van het eerste uur, Theo Boyeng, had ervaring in de internationale hotelwereld en later in de scheepvaart. Hij was één van de drie stewards die bij KLM in dienst kwamen, samen met vier stewardessen.

Steun en toeverlaat

De komst van het cabinepersoneel in 1935 betekende een flinke stap voorwaarts. Informatie geven over de route, het type toestel, de bestemming, een aangenaam gesprek, zij konden het allemaal. Angstige passagiers kregen uiteraard extra aandacht. Het vrouwelijke cabinepersoneel had bij de sollicitatie een pré als zij een verpleegkundige achtergrond hadden. Ervaring in het hotelwezen was bij de mannen iets waarmee de kans op een baan bij KLM werd vergroot.

Stewardessen in opleiding krijgen uitleg over werking van het vliegtuig. Zij staan hier bij de staart van een Fokker F.X.VII, 1937.

Oefening baart kunst

De training voorafgaand aan ‘het echte werk’ was intensief, de cabin crew in spé moest in korte tijd veel leren. Zo dienden ze de routes uit hun hoofd te leren en kennis opdoen over vliegtuigentypen en de bijbehorende aerodynamica. Met andere woorden; weten waar je naartoe vliegt, in welk vliegtuig en hoe dit werkt. Eerste hulp en brandbestrijding stonden ook op het rooster. Tijdens het sollicitatieproces ondergingen de kandidaten ook een psychologisch onderzoek. Een toepasselijke vereiste, aangezien vroeger de veiligheid van de passagiers ook al de hoogste prioriteit was voor het cabinepersoneel.

Wereld gaat open

Voor wie uiteindelijk alle proeven had doorstaan en ook tijdens proefvluchten had getoond een stabiele, stressbestendige en gastvrije persoonlijkheid te bezitten, ging de wereld open. Althans, voor de stewardessen was de wereld Europa, aangezien zij alleen op deze routes werden ingezet. De stewards (ook wel hofmeesters genoemd) werden met name ingedeeld op de route naar Nederlands-Indië. Blijkbaar vond men dit voor de dames te zwaar. De rol van de boordwerktuigkundige (BWK) in de cabine was toen echter nog niet geheel uitgespeeld, niet op alle KLM-vluchten werd namelijk cabinepersoneel ingedeeld. De BWK had in die gevallen de instructie om elke twintig minuten te kijken of hij de passagiers nog van dienst kon zijn.

Stewardessen kregen in het begin alleen een aantal thermoskannen water, voor thee, bouillon, en koffie mee voor onderweg, ca. 1937.

De inwendige mens

Naast de veiligheid aan boord en alles wat daarbij hoort, was het verstrekken van enige versnaperingen een belangrijke taak van het cabinepersoneel. Overigens was in het begin van echte catering zoals we die nu kennen nog geen sprake. Men at tijdens de tussenstops. Aan boord kreeg men een kop koffie, thee of bouillon en op den duur serveerde men aan boord een sandwich en wat fruit. Met de komst van grotere toestellen kwamen er betere voorzieningen aan boord. Dat had ook effect op de taakstelling van het cabinepersoneel, de service aan de passagier werd completer.

‘De eerste’

En dan nog ter afsluiting onderstaande advertentie uit 1967 die ik laatst tegenkwam. De toon is wat koket. Als luchtvaartmaatschappij kun je nu eenmaal niet in alles de eerste zijn, zoals KLM zich ‘bescheiden’ in de tekst neerzette. We hadden niet als eerste, maar als tweede airline stewardessen aan boord. Toch ook heel bijzonder.

Maar… Uit iets grondiger onderzoek blijkt ook dat niet waar. In de VS waren er voor 1935 al een aantal luchtvaartmaatschappijen die stewardessen in dienst hadden. Bovendien waren er in Europa ook airlines die eerder dan KLM cabinepersoneel hadden opgeleid. Net als nu was hun taakstelling de veiligheid van de passagiers garanderen, maar natuurlijk ook om hen van dienst te zijn met een hapje en een drankje. Ook het praatje met de passagier wordt nog altijd gemaakt. Al is het verdelen van je aandacht makkelijker met bijvoorbeeld twaalf passagiers in plaats van een veelvoud zoals in onze huidige tijd.