Wat gebeurt er met je oren als je vliegt?

Druk en pijn in je oren tijdens een vlucht kan uiterst vervelend en zelfs pijnlijk zijn. En net zo irritant is het om 12 uur of langer te moeten wachten tot je weer normaal kunt horen. Ik geef je graag achtergrondinformatie over dit verschijnsel, samen met een paar tips en trucs, over hoe oorklachten te voorkomen of de gevolgen te minimaliseren.

Hoe werken onze oren?

Het oor is nodig voor het horen van geluid. Geluid is een luchttrilling. Deze trilling komt via de gehoorgang bij een dun vlies aan, het zogenaamde trommelvlies. Het trommelvlies sluit de gehoorgang van binnen hermetisch af. Aan de achterkant van het trommelvlies zit de buis van Eustachius, die van het middenoor naar de neus/keelholte loopt. Door deze buis kan de lucht heen en weer stromen, al naar gelang de druk in het middenoor te hoog of te laag is. De voorwaarde is dan uiteraard wel dat de buis van Eustachius niet geblokkeerd is. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren door slijm of een ontsteking als gevolg van een verkoudheid, hooikoorts of een infectie van de luchtwegen.

Wat gebeurt er in onze oren als een vliegtuig stijgt?

Als het vliegtuig stijgt, neemt de luchtdruk in de cabine geleidelijk af tot het niveau waar het voor de rest van de vlucht op zal blijven (op kruishoogte). Omdat deze druk lager is dan op de grond moet er uit het middenoor lucht ontsnappen, anders puilt het trommelvlies naar buiten uit.
Als alles goed gaat, ontsnapt de lucht in het middenoor gewoon via de buis van Eustachius. Dit gaat veel makkelijker dan het aanzuigen van lucht. Vandaar dat bijna niemand problemen heeft met zijn/haar oren tijdens het opstijgen.

Wat gebeurt er in onze oren als een vliegtuig daalt?

Als het vliegtuig daalt wordt de druk in de cabine geleidelijk weer hoger en de trommelvliezen dreigen wat naar binnen te worden gedrukt. Achter de trommelvliezen, in het middenoor, moet de druk dus ook stijgen. Dit gebeurt door via de buis van Eustachius lucht aan te zuigen.

Wat gebeurt er als je oorklachten hebt tijdens het vliegen?

Als je last hebt van een verkoudheid of hooikoorts, kan het slijmvlies in de buis van Eustachius iets gezwollen zijn, waardoor de lucht er nog maar moeilijk doorheen kan. Dit heeft tot gevolg dat de druk achter het trommelvlies te laag blijft, de trommelvliezen naar binnen puilen en gespannen zijn. Dit ervaar je eerst als druk en later als pijn. Bovendien kan het gespannen trommelvlies niet zo goed meer trillen, zodat je een doof gevoel hebt.

Tips en trucs om oorproblemen te voorkomen

• Slikken en gapen opent de buis van Eustachius, zodat de lucht het middenoor bereikt tijdens de daling.
• Ook als je problemen houdt lang na de landing, zal het nog steeds helpen om te blijven slikken.
• Er zijn een paar andere methoden, zoals je neus snuiten, kauwgom kauwen, of drinken terwijl je je neus dichtknijpt. De methode die het beste voor jou werkt moet je tijdens de landing een aantal keer blijven herhalen. Dit noemen we “coping”.  Daarbij stroomt lucht makkelijker door de buis van Eustachius, als je slikt, gaapt of kauwt.
• Probeer dit: adem in en adem vervolgens zachtjes uit met je mond dicht en houd je neus dichtgeknepen. (de Valsalva manoeuvre).  Zo wordt de lucht niet uitgeademd maar zachtjes in de buis van Eustachius geduwd. Als je dit doet kan je je oren horen ‘ploppen’ als er lucht naar het middenoor wordt geduwd. Dan is vaak het probleem opgelost. Herhaal de procedure elke paar minuten tijdens de landing of elke keer als je een onaangenaam gevoel in je oren hebt.
• Slaap niet tijdens de daling (vraag de steward of stewardess om je wakker te maken als het vliegtuig begint te dalen). Je kunt deze tips uiteraard alleen toepassen als je wakker bent!
• Als je verkouden ben, je oren niet volledig zijn geblokkeerd en je toch wilt vliegen kan je een decongestivum neusspray proberen. Zulke sprays, met Xylomethalozine bijvoorbeeld, zijn gemakkelijk verkrijgbaar bij de apotheek. Dit kan het slijm in de neus tijdelijk doen opdrogen, waardoor de buis van Eustachius geopend wordt als het geblokkeerd werd door slijm. Baby’s of kleine kinderen kan je iets te drinken of een speen geven tijdens de daling om ze te helpen te slikken.
• Soms hoor je andere tips die zouden helpen. Op het gevaar af om mensen teleur te stellen: er is geen medische bewijs dat het helpt om natte doekjes en/of bekertjes op je oren te zetten. Het kan absoluut geen kwaad en wellicht de pijn iets verzachten, maar het lost het probleem niet op. Hetzelfde geldt voor het gebruiken van oordruppels of het schoonmaken van je oren.
• Op sommige luchthavens kan je oordoppen kopen die veranderingen in luchtdruk reguleren. Deze oordoppen vertragen alleen de luchtdrukverandering op het trommelvlies. En ook al is er geen medisch bewijs. Als ze jou helpen, moet je ze zeker gebruiken.
• Na het duiken moet je ongeveer 12-24 uur wachten om te gaan. Dit is afhankelijk van de diepte en het aantal duiken dat je gemaakt hebt. Dit heeft te maken met stikstof dat je lichaam moet verlaten om decompressieziekte of Caisson ziekte te voorkomen. Dit heeft niet direct te maken met de problemen op de druk van je oor. Maar vliegen na het duiken kan wel oorklachten opleveren vanwege hetzelfde mechanisme. In een korte tijd oefen je veel druk uit op het trommelvlies.

Fit to fly met oorpijn?

Als je zwaar verkouden bent, oorpijn of koorts hebt, of een combinatie van alles, dan kun je je afvragen of het verstandig is om te gaan vliegen. De buis van Eustachius kan bijvoorbeeld door slijm volledig geblokkeerd zijn. Dit kan serieuze oorproblemen tijdens de vlucht veroorzaken. Als dit het geval is, zou ik je willen adviseren om je oren na te laten kijken door een arts voor vertrek. Anders kan je een barotrauma, schade aan je trommelvlies of zelfs een gescheurd trommelvlies riskeren (alhoewel dat zelden voorkomt). Je kunt dan last hebben van pijn, het verlies van gehoor, duizeligheid of tinnitus (oorsuizen). Airport Medical Services op Schiphol heeft speciale apparatuur die de drukbewegingen van je oor kunnen testen. Ze kunnen je daar ook adviseren of je wel of niet moet gaan vliegen. Barotrauma geneest sneller dan een gescheurd trommelvlies. Dat kan van een paar weken tot maanden duren.

Heb je nog steeds oorproblemen na je vlucht?

• Als alle genoemde maatregelen niet hebben geholpen, wanhoop niet! De pijn kan heel acuut zijn, maar het ebt meestal snel weg. Neem paracetamol tot de pijn weg gaat. Vloeistof of slijm kan zich in het binnenoor hebben verzameld waardoor het gehoor wordt gedempt. Dit kan gebeuren als de buis van Eustachius nog steeds geblokkeerd is en kan gebeuren als je verkouden was voordat je ging vliegen. Om dit op te lossen, gebruik weer bovenstaande tips.
• Blijf je klachten houden, zoek dan medisch advies: Als je thuis bent via je huisarts, op Schiphol zijn we 24/7 beschikbaar bij Airport Medical Services waar je bij onze Eerste Hulp advies kunt krijgen. Voor overig reisadvies kun je ook terecht bij de Travel Clinic van KLM Health Services naast de Eerste Hulp.

Hé, dit herken ik

Komt dit je bekend voor? Dat klopt. In mei 2017 plaatsten we dit blog online. Dus dit is eigenlijk een repost. Maar laten we eerlijk zijn: je kunt nooit te veel weten (of horen) over de bescherming van je oren tijdens een vlucht, toch? :-)